Tesbih Böceği

Tesbih böceği (İzopod) denizde, tatlı suda veya karada yaşar. Hepsinin sert, boğumlu dış iskeletleri, iki çift anteni , göğüste yedi çift eklemli uzuv ve karında solunumda kullanılan beş çift dallanma uzantıları vardır. Dişiler, göğüslerinin altındaki bir kese içinde yavrularını kuluçkaya yatırır.

Tesbih böceklerinin çeşitli beslenme yöntemleri vardır: bazıları ölü veya çürüyen bitki, hayvan maddelerini yerler. Diğerleri bitki ve toprak öğütücülerdir. Yırtıcı olan türleri ve bazı parazit türleri vardır, parazit olarak sık bilinen balıkların ağızlarına yerleşen parazit türdür. Sudaki türler çoğunlukla deniz tabanında veya tatlı su kütlelerinin dibinde yaşar ancak bazı taksonlar kısa bir mesafe yüzebilir. Karasal tebih böceği türleri sürünerek hareket eder ve serin, nemli yerlerde bulunma eğilimindedir. Bazı türler, bir savunma mekanizması olarak veya nemi korumak için kendilerini bir top haline getirebilirler.

Dünya çapında 10.000’den fazla izopod (Tesbih Böceği) türü vardır ve deniz ortamlarında bulunan yaklaşık 4.500 tür, tatlı suda 500 tür ve karada 5.000 tür bulunur. Tesbih böceklerinin fosil kayıtları, en az 300 milyon yıl önce, izopodların sığ denizlerde yaşadığı Karbonifer dönemine ( Pennsylvania çağında ) kadar uzanır.

Tesbih Böceği Özellikleri

Eklembacaklılar içinde sınıflandırılmış olan tesbih böceği, kitin kaplı dış iskelete ve eklemli bacaklara sahiptir. Renkleri griden beyaza veya bazı durumlarda kırmızı, yeşil veya kahverengi olabilir. Tesbih böceklerinin boyutları, yalnızca 0,3 mm’lik bazı Microcerberidae türlerinden derin deniz Bathynomus spp’ye yaklaşık 50 cm (20 inç) kadar değişir. Tesbih böcekleri kafa bölümlerini koruyacak şekilde kıvrılabilirler. Bu, diğer ilgili gruplarda kabuk tarafından korunan solungaç benzeri yapıların, karındaki özel uzuvlarda bulunduğu anlamına gelir. Tesbih böceğinde kitinli dış kabuk üst üste plakalar halindedir, buda esneklik sağlar. Korunmak için bu plakalar iç içe geçerek kıvrılmalarına yardımcı olur. İzopodların vücutları bir kafadan (sefalon), yedi segmentli (pereonitler) bir göğüs kafesinden (pereon) ve bazıları kaynaşmış olabilen altı segmentli (pleonitler) karından (pleon) oluşur. Kafa, sefalon oluşturmak için göğüs kafesinin ilk bölümü ile kaynaşmıştır. İki çift anten vardır, ilk çift karada yaşayan türlerde körelmiştir. Gözler birleşik ve sapsızdır. Ağız kısımlarında bir çift maksilliped, bir çift mandibula (çene), palpları (duyusal işlevlere sahip parçalı uzantılar) ve lacinia mobilis (omurga benzeri hareketli uzantılar) bulunur.

Göğüs kafesinin yedi serbest bölümünün her biri bir çift pereopod (uzuv) taşır. Çoğu türde bunlar hareket için kullanılır ve büyük ölçüde aynı boyuta, morfolojiye ve oryantasyona sahiptir. Birkaç türde, ön çift, pençeli, kavrayıcı segmentleri olan gnathopodlara sahiptir. Olgun dişilerde, uzuvların bir kısmı veya tamamı , göğüs kafesinin altına katlanan ve bir kemik oluşturan oostejit olarak bilinen uzantılara sahiptir. Yumurtalar için kuluçka odası görevi görür. Erkeklerde gonoporlar (genital açıklıklar) sekizinci segmentin ventral yüzeyinde, dişilerde ise altıncı segmentte benzer bir konumdadır.

Çeşitlilik ve sınıflandırma

Tesbih böcekleri, kuluçka için göğüs kafesinin altında özel bir yumurta odası bulunduran Peracarida grubuna aittir. Bu gruba Dünya çapında 10000’nin üzerinde sınıf dahil olmuştur. Deniz ortamlarında, genellikle deniz tabanında yaklaşık 4.500 tür bulunur. Tatlı suda yaklaşık 500 tür bulunur. Oniscidea alt sınıfını oluşturan yaklaşık 5000 tür karasal ortamlarda yaşarlar. Bazı büyük türler ticari olarak Meksika , Japonya ve Hawaii’de insan gıdası için avlanır.

Bazı izopod grupları, özellikle balıkların dış parazitleri olarak parazitik bir yaşam tarzı geliştirmiştir. Konaklarına zarar verebilir veya onları öldürebilirler. Ticari balıkçılıkta önemli ekonomik kayıplara neden olabilir. Cirolanidae familyasının bazı üyeleri balıkların kanını emerken , Aegidae familyası kan, yüzgeç, kuyruk ve et tüketerek bu süreçte balığı öldürebilir.

Dünya Deniz, Tatlı Su ve Karasal Isopod (Tesbih Böceği) veritabanı, düzeni on bir alt takımdan oluşur :

• Asellota – Bu alt takım, kuzey yarım küredeki tatlı su izopodlarının çoğunu içeren bir grup olan Aselloidea üst ailesini oluşturur. Çoğunlukla sucul olan Stenetrioidea, Gnathostenetroidoidea ve Janiroidea türlerini içerir.
• Calabozoida – ailesi iki küçük alttakım Calabozoidae ailesi ve tatlı su türleri Brasileirinidae sınıfını barındırır.
• Cymothoida – 2.700’den fazla türe sahip başlıca deniz izopodlarıdır. Üyeler çoğunlukla etobur veya parazittir.
• Limnoriidea – Bazıları otçul olan, çoğunlukla tropikal izopodlar.
• Microcerberidea – Tatlı su ve sığ deniz habitatlarının yatağındaki parçacıklar arasında yaşayan küçük, solucan benzeri izopodlar.
• Oniscidea – Karadaki yaşam için tamamen uyarlanmış yarı karasal tesbih böcekleridir. Ormanlarda, dağlarda, çöllerde ve kıyı bölgelerinde yaşayan 4.000’den fazla türü vardır.
• Phoratopidea – Eşsiz özellikleri nedeniyle kendi alt takımı olan deniz türü olan Phoratopus remex bu sınıfa aittir.
• Phreatoicidea – Güney Afrika, Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda ile sınırlı.
• Sphaeromatidea 
• Tainisopidea – Tatlı su izopodları.
• Valvifera – Deniz izopod grubu.

Evrimsel tarih

Tesbih böceklerinin ilk fosil kayıtları 300 milyon yıl öncesine ait Karbonifer dönemidir. Phreatoicidea alt takımının ilkel, kısa kuyruklu üyeleriydiler. O zamanlar, Phreatoicideanlar kozmopolit bir dağılıma sahip deniz organizmalarıydı. Günümüzde, eskiden yaygın olan bu alt takımın üyeleri, Güney Afrika, Hindistan ve Okyanusya’daki tatlı su ortamlarında kalıntı popülasyonları oluşturur ve en fazla tür Tazmanya’dadır . Diğer ilkel, kısa kuyruklu alttakımlar arasında  Asellota,  Microcerberidea,  Calabozoidea ve karasal Onisid.

Kısa kuyruklu izopodların kısa bir pleotelson ve terminali, stylus benzeri uropodları vardır ve deniz tabanındaki tortunun üzerinde veya altında yerleşik bir yaşam tarzına sahiptir. Uzun kuyruklu izopodlar, uzun bir pleotelsona ve yüzmede kullanılabilen geniş yan uropodlara sahiptir. Çok daha aktiftirler ve kendilerini deniz tabanından aşağı fırlatabilir, kısa mesafelerde yüzebilirler. Daha gelişmiş uzun kuyruklu izopodlar çoğunlukla güney yarımkürede  endemiktir ve Laurasia’dan  ayrıldıktan kısa bir süre sonra antik süper kıta Gondwana’ya yayılmış olabilir. Kısa kuyruklu formlar, ana yırtıcıları olan deniz balıklarının artan yırtıcı baskısı nedeniyle yaşadıkları sığ denizlerden sürülmüş olabilir. Uzun kuyruklu formların gelişimi, kısa kuyruklu formların saklanma ihtiyacı doğurmuş olabilir. Asellota alt takımındaki izopodlar, açık ara farkla tür bakımından en zengin derin deniz izopodları grubudur.

Hareket

Amfipodların aksine, deniz ve tatlı su izopodları tamamen bentiktir (tabana yakın yaşam biçimi). Bu, onlara yeni bölgelere dağılmaları için çok az şans verir ve neden bu kadar çok türün sınırlı aralıklara endemik olduğunu açıklayabilir . Emekleme, hareketin birincil aracıdır ve bazı türler deniz tabanına, zemine veya ahşap yapılara girer. Flabellifera’nın bazı üyeleri sınırlı bir ölçüde yüzebilir ve solunum yapıları arka pleopodlarla sınırlı olacak şekilde ön üç çift pleopodlarını bu amaç için modifiye ettirebilir. Çoğu karasal tür yavaş hareket eder ve kendilerini nesnelerin altında, yarıklarda veya ağaç kabuğunun altında gizlerler. Yarı karasal deniz slaters (Ligiaspp)  karada hızla koşabilir ve birçok karasal tür, tehdit edildiğinde kendilerini top haline getirebilir; Bu durum farklı gruplarda ve deniz sphaeromatidlerinde  bağımsız olarak gelişen bir özelliktir.

Beslenme

İzopodlar, orta bağırsak bölümünden yoksun basit bir bağırsağa sahiptir. Gıda, kan emen parazit türlerinde geliştirilmiş bir süreç olan yemek borusunda emilir ve peristalsis  yoluyla besin ezilir ve mideye iletilir. Birçok türde, içinde sindirilemeyen maddelerin kanalize edildiği bir dorsal oluk vardır. Hücre içi sindirim ve emilimlerin gerçekleştiği çekumla bağlantılı bir ventral kısım vardır. Sindirilemeyen madde arka bağırsaktan geçer ve pleotelsonda bulunan anüs yoluyla atılır.

İzopodlar, detritivorlar , tarayıcılar , etoburlar ( avcılar ve çöpçüler dahil ), parazitler ve su filtreleyicilerdir. Yalnızca suda ve denizde yaşayan türlerin parazit veya su filtreleyicilerdir. Bazıları koprofaji sergiler ve ayrıca kendi dışkı topaklarını tüketirler. Karasal türler genel olarak otçuldur; ağaç biti yosun, ağaç kabuğu, alg, mantar ve çürüyen malzeme ile beslenir. Odunla beslenen deniz izopodlarında selüloz,  çekumda salgılanan enzimler tarafından sindirilir. Örneğin, limnoria lignorum ahşabı deler ve ayrıca kerestede olan mantarların misellerini besler, böylece beslenmesindeki nitrojeni arttırır. Karada yaşayan ağaç deliciler, çoğunlukla arka bağırsakta selülozu sindirmeye yardımcı olan simbiyotik bakterileri barındırır. Bu basit bağırsağın sayısız uyarlaması vardır, ancak bunlar çoğunlukla taksonomik gruptan ziyade beslenmeyle ilişkilidir.

Parazit türler çoğunlukla balık veya kabukluların dış parazitleridir ve kanla beslenirler. Larvaları Gnathiidae ailesi ve yetişkin cymothoidids delme ve tutunmak için uyarlanmış ağız kısımlarına ve tırnaklı uzuvlara sahiptir. Genel olarak, izopod parazitlerinin çeşitli yaşam tarzları vardır. Balıkların solungaçlarında, ağızlarında, vücutlarında olabilirler.

Tesbih Böceği Üreme ve Gelişme

Çoğu türde, cinsiyetler ayrıdır ve çok az cinsel dimorfizm vardır. Bazı türlerde çift cinsiyet özelliği vardır. Spermi penisten alan ve daha sonra bir dişi  gonopore  içine yerleştiren modifiye edilmiş ikinci pleopod tarafından dişiye aktarılır.. Sperm, gonopore yakın yumurta kanalında şişlik olan özel bir kapta saklanır. Döllenme sadece  tüy dökümünden hemen sonra gerçekleşir ve bu sırada sperm kabı ile yumurta kanalı arasında bir bağlantı kurulur.

Sayıları birkaç yüze kadar olabilen yumurtalar dişi tarafından, göğüs kafesinin altında oostegit olarak bilinen düz plakalardan oluşan bir oda olan marsupiumda  kuluçkaya yatırılır.  Bu, karasal türlerde bile suyla doludur. Yumurtadan çıkan yavrular erişkinlere benzerler.

Karasal Tesbih Böcekleri

Tesbih böceği türlerinin çoğunluğu sucul ortamlarda yaşarlar. Karasal tezibh böcekleri, bitki materyalinin mekanik ve kimyasal yollarla ayrışmasına yardımcı olurlar. Mikropların aktivitesini artırarak birçok tropikal ve ılıman ekosistemde önemli bir rol oynar.

Oniscidea alt takımı olan woodlice, karasal kabukluların en yaygın grubudur. Karada yaşam için çeşitli adaptasyonlar gösterir. Özellikle karın bölgesinden buharlaşmaya maruz kalırlar ve mumlu bir kütikülleri olmadığı için suyu korumaları gerekir. Genellikle nemli ortamda yaşarlar ve taşların, ağaç kabuğunun, döküntülerin veya yaprak çöplerinin altına sığınırlar. Çöl türleri genellikle gececidir, günü bir yuvada geçirir ve geceleri ortaya çıkar. Nem, gıda kaynakları veya içme yoluyla elde edilir. Bazı türler, eşleştirilmiş üropodal uzantılarını bir tüp haline getirebilir ve çiğ damlalarından pleopodlarına su akıtabilir.

Tesbih Böceği İle Mücadele

Tesbih Böceği İstilasından Korunma

• Nemli alanlar bırakmayın; Evinizde ve bahçenizde sürekli nem oluşturabilecek alanların bakımını yapmalısınız. Damlatan bir musluk vb. şeylerin tamiri yapılmalıdır.
• Bahçe bakımlarını düzenli hale getirin. Tesbih böcekleri nemli ağaç parçaları, yaprak döküntüleri gibi alanlarda yuvalanırlar. Bu alanların bakımlarını yaparak yuvalanma alanları bırakılmamalıdır.
• Bahçenizde gereksiz eşyalar bırakmayın
• Kapı girişlerinizde alt boşluklar olmamasına dikkat edin.

Tesbih Böceği İlaçlama

Tesbih böceği mücadesinde doğal yolları denediniz ve başarılı olamadınız ise son çare olarak Böcek ilaçlama uygulaması düşünmelisiniz. Böcek ilaçlama hizmetinde Sağlık Bakanlığından Ruhsatlı firmaları tercih etmelisiniz. Her ne kadar kullanılan biyosidal ilaçlar zararsız denilse de, yanlış yapılan uygulamalar sizlere de zarar verebilir.

• Tesbih böceği ilaçlamalarında SC (Kokusuz ) insektisitler kullanılır.
• Hedef canlı dışında canlılara zarar vermemek için gelişigüzel her yer ilaçlanmamalıdır. Sadece Tesbih böceklerinin muhtemel yaşam alanları ilaçlanmalıdır.
• İlaç dozajları üreticinin oranlarına göre ayarlanmalıdır.
• Uygulamayı yapacak teknik personelin bu böcek hakkında genel bilgilere sahip olması gerekir.
• İlaçlama uygulaması matabi yardımı ile yapılır.

Tesbih Böceği İlaçlama Kısa Soru ve Cevaplar